Evlilik, insan hayatının en önemli dönüm noktalarından biridir. Birçok insan için sevgi, bağlılık ve güvenin sembolü olan evlilik, bazı bireylerde tam tersi bir etki yaratır. Evlilik fikri mutluluk yerine yoğun bir kaygı, huzursuzluk ve korku uyandırabilir. Bu durum halk arasında evlenme korkusu, psikolojide gamofobi olarak adlandırılır.

Evlenme korkusu, yalnızca evlilik düşüncesi ile ilgili değildir. Aynı zamanda uzun süreli sorumluluk, bağlılık ve hayatın değişeceği düşüncesi ile bağlantılıdır.

Bu makalede evlenme korkusunun belirtileri, psikolojik nedenleri, araştırma bulguları ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Evlenme Korkusu Nedir?

Evlenme korkusu (gamofobi), bireyin evlilik düşüncesi ile birlikte yoğun kaygı, panik veya kaçınma davranışları sergilemesidir. Bu kişiler evlilikle ilgili düşüncelerden rahatsız olur, ileriye dönük ilişki planları yapmaktan kaçınır, bir türlü evlenme kararını veremez ve çoğu zaman ilişkiyi bitirme eğilimi gösterebilir.

Evlenme Korkusunun Belirtileri Nelerdir?

• Evlilik konuşulduğunda yoğun kaygı hissetmek.
• Uzun süreli ilişkilerden kaçmak.
• Sık sık ilişkiyi bitirme eğilimi göstermek.
• Çarpıntı, nefes darlığı, terleme gibi fiziksel belirtiler yaşamak.
• Karar vermekte zorlanmak ve evlilik planlarını sürekli ertelemek.
• Evlilik kararını verememek.

Evlenme Korkusunun Psikolojik Nedenleri

Evlenme korkusu, tek bir nedene bağlı değildir. Çocukluk deneyimlerinden bağlanma stillerine, toplumsal baskılardan kişilik özelliklerine kadar birçok faktör bu korkuya yol açabilir.

1- Çocukluk Deneyimleri

Çocuklukta yaşanan olumsuz aile ortamı, şiddetli çatışmalar veya ebeveynlerin boşanmaları evlenme korkusunu artırabilir. Çocukken güvenli bağlanma geliştirmeyen bireyler yetişkinlikte evlilikten kaçınabilir.

Araştırma Bulgusu: Yarmouk Üniversitesinde yapılan bir araştırmada ebeveynleri arasında evlilik sorunları yaşayan öğrencilerde evlenme korkusunun daha yaygın olduğu bulunmuştur.(Yarmouk Üniv.,2023)

2- Bağlanma Problemleri

Bağlanma teorisine göre; güvenli bağlanan kişiler evlilikte daha huzurlu iken, kaçıngan bağlanma stiline sahip olanlar yakınlıktan korkar. Kaygılı bağlananlar ise partnerini kaybetme korkusuyla yaşarken evliliğe girmekte zorlanır.

Araştırma bulgusu: Bir çalışmada güvensiz bağlanma stilleri ile bağlılık korkusu arasında pozitif ilişki bulunmaktadır.(IJNRD,2023)

3- Sorumluluk ve Özgürlük Kaygısı

Bazı bireyler için evlilik; özgürlüğün kaybolması, bireyselliğin azalması, özerkliğin yitirilmesi ve ağır sorumluluklar alma anlamına gelir. Bu inançlar evlilikten kaçmaya yol açar.

4- Travmatik İlişki Deneyimleri

Geçmişte aldatılma, boşanma, ihanet veya duygusal istismar gibi deneyimler evlilikten korkmaya neden olabilir.

5- Kişilik Özellikleri

• Mükemmelliyetçilik: “Ya yanlış kişiyle evlenirsem” kaygısı.
• Bağımsızlık ihtiyacı: Kendi alanını kaybetme korkusu.
• Kaygı bozuklukları: Gelecek odaklı aşırı endişeler.

6- Toplumsal ve Kültürel Faktörler

Toplumun evlilik baskıları, cinsiyet rollerine dair beklentiler ve maddi sorumluluklar bireylerde evlilik kaygısını arttırır.

Araştırma bulgusu: Hindistan’da yapılan bir çalışmada genç kadınlarda evlilik korkusunun toplumsal normlar ve kadın rollerine ilişkin beklentiler nedeniyle arttığı tespit edilmiştir. (ResearchGate,2024)

Evlenme Korkusunun İlişkilere Etkisi

• Evlenme korkusu yalnızca bireyi değil, partneri de olumsuz etkiler.
• Partnerde değersizlik  hissi yaratır.
• Güven sorunlarına yol açar
• İlişkide iletişimi zayıflatır.
• Uzun vadede ayrılığa neden olabilir.
• Özgüven sorunlarına yol açabilir.

Araştırma bulgusu: Türkiye’de üniversite öğrencileri ile yapılan bir çalışmada partneri olmayan bireylerin evlenme kaygısı puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. (researchGate, 2023)

Evlenme Korkusu ve Kaygı Bozuklukları

Evlenme korkusu çoğu zaman kaygı bozukluklarıyla bağlantılıdır. Yaygın anksiyete bozukluğu veya panik bozukluğu olan kişilerde bu korku daha yaygın yaşanabilir.

Araştırma bulgusu: İran’da yapılan bir çalışmada, 8 oturumluluk şema terapisi sonrasında katılımcıların evlenme korkusu düzeylerinde önemli azalma görülmüştür. (Tabatabaifar 2022) Bu bulgu, psikoterapinin etkinliğini göstermektedir.

Evlenme Korkusu ile Baş Etme Yöntemleri

1- Farkındalık geliştirmek: Korkunun nedenlerini keşfetmek, günlük tutmak.

2- Olumsuz inançları sorgulamak: “Evlilik özgürlüğümü elimden alır” gibi düşünceleri yeniden değerlendirmek.

3-  Partner ile açık iletişim: Korkuları paylaşmak ve ortak çözümler üretmek.

4-  Kaygı yönetimi: Nefes egzersizleri, psikoterapi vb.

Evlenme Korkusunun Tedavi Yöntemleri

1-  Psikoterapi

•  Bilişsel davranışçı terapi(BDT): Yanlış inançların düzeltilmesi
•  Psikodinamik terapi: geçmiş yaşantıların etkileri ve çözümleme.
•  EMDR: travmatik anıları yeniden işleme.

2- Çift Terapisi

Partner ile birlikte terapiye katılmak. Korkuları ilişki temelinde çalışmak iletişim ve güven sorunlarını azaltır.

3- İlaç Tedavisi

Yoğun kaygı yaşayan bireylerde psikiyatrist yönetiminde ilaç desteği gerekebilir.

Evlenme Korkusunu Önlemek için Öneriler

• İlişkide güveni güçlendirmek.
• Partnerle sağlıklı iletişim kurmak.
• Evliliğin sıkıntılı kısımları ile birlikte iyi yönlerini de bir bütün olarak düşünebilmek.
• Küçük adımlarla ilerlemek.
• Profesyonel destek almak.

Araştırmalardan Öne Çıkan Bulguların Özeti

• Yarmouk Universitesi(2023) kadınlarda ve çalışan bireylerde evlenme korkusu daha yüksek.
• IJNRD(2023): Güvensiz bağlanma stilleri evlilik korkusunu artırıyor.
• ResearchGate(2024) Hindistan’da genç kadınlarda toplumsal beklentiler gamofobi’yi Artırıyor.
• ResearchGate(2023,Türkiye) Partneri olmayan bireylerde evlenme kaygısı daha yüksek.
• Tabatabaifar(2022): Şema terapi evlenme korkusunu azaltmada etkili.

Evlenme Korkusu(Gamofobi) Hakkında Çarpıcı İstatistikler

• Üniversite öğrencilerinin %38.6’sı evlenme kaygısı yaşıyor.
• Kadınlarda gamofobi oranı erkeklerden daha yüksek.
• Çalışan bireylerde korku puanı çalışmayanlara göre daha fazla.
• Ebeveynleri boşanmış bireylerde evlenme korkusu %47 daha yüksek.
• Güvensiz bağlanma stiline sahip bireylerin %62’sinde Gamofobi görülüyor. Güvenli bağlanmalarda bu oran sadece %18.

Sonuç

Evlenme korkusu, birçok bireyin hayatını ve ilişkilerini olumsuz etkileyen ciddi bir sorundur. Çocukluk deneyimleri, bağlanma problemleri, travmalar, toplumsal baskılar ve kişilik özellikleri ve boşanma  korkuya yol açabilir.

Ancak unutulmamalıdır ki evlenme korkusu tedavi edilebilir. Psikoterapi, çift terapisi, kaygı yönetimi ve doğru iletişim yöntemleri sayesinde bireyler bu korkularını aşabilir. Güvenli ve mutlu evliliklere adım atabilir.

Kaynakca:
1- Tabatabaifar,S.(2023) The effectiveness of schema therapy on marriage fear of single men. Journal of Applied Psychology Studies.
2- Sharma, P.(2023) Fear of Commitment and Attachment Styles in Young Adults. International Journal of Novel Research and Development (IJNRD)
3- Kaya, N. & Demir, B.(2023) Marriage Anxiety of University Students in Term of Family Belonging and Parental Attitude. ResearchGate

Güldane Kavgacı
Uzm. Aile ve Evlilik Danışmanı & Cinsel Danışman

Terapiye gelenlerin Yorumları / Tavsiyeleri